Małżeństwo Warrenów swego czasu uchodziło za wybitnych specjalistów w zakresie demonologii, opętań czy nawiedzeń. I choć z ich doświadczenia czerpali między innymi przedstawiciele Kościoła Katolickiego, to zarówno metody, jak również autentyczność działań od lat prowokują pytania, za którymi w parze idą wątpliwości. Czy historyczna dokumentacja wystarczy, aby uwierzyć w to, co wykracza poza rozum?
Upiorny kontekst – między sercem a rozumem
Popularne i niezwykle kasowe serie filmów, setki artykułów, zyski liczone w milionach, a do tego wciąż żywe pytania związane zarówno ze sferą ducha, religii, jak i strategią medialną – bo trzeba zaznaczyć, że Warrenowie zapisali się w historii jako eksperci nie tylko od spraw paranormalnych, ale również autopromocji. Ich życie to historia kulturowych przemian, fascynacji tematami, które zbudowane są na kontrowersjach. Małżeństwo działające przede wszystkim w latach 70. XX wieku zajmowało się badaniem różnego rodzaju spraw nadprzyrodzonych. Co ciekawe, Ed Warren (1926-2006) był przez jakiś czas jedynym świeckim demonolog uznawanym przez Watykan, natomiast Lorraine (1927-2019) posiadała rzekomy dar jasnowidzenia, dzięki któremu sprawowała funkcję medium ze światem duchów. Podstawowe pytanie wiąże się z tym, w jaki sposób podchodzili do tych zjawisk.
Szalona epoka – okultyzm i magia w historii USA
Wzmożone zainteresowanie magią oraz okultyzmem, pojawienie się różnych sekt religijnych, takich jak na przykład apokaliptyczna Świątynia Ludu, wzmocniona fascynacja ruchami odnoszącymi się do filozofii New Age – oto rzeczywistość, w której swoją aktywność zaznaczyli Warrenowie. We wspomnieniach małżeństwa dowiemy się, że paranaukowe teksty, broszury, ale też symboliczne przedmioty związane z magią można było nabyć niemalże w każdej drogerii. Artefakty stały się częścią popkultury. Nic też dziwnego, że zbrodnie, które można było teoretycznie rozważać, a następnie rozwiązać na drodze rozumu, racjonalizmu, wkrótce stały się formą legend. Tak jak było to w przypadku spektaklu grozy w Amityville.
Klątwa Amityville – makabryczna tragedia
Pierwsza głośna sprawa Warrenów wiąże się ze zbrodnią popełnioną przez Butcha DeFeo, który w listopadzie 1974 roku z zimną krwią zastrzelił swoich rodziców i czwórkę młodszego rodzeństwa. Makabryczna tragedia odcisnęła się trwałym piętnem na psychice rodziny Lutzów, którzy postanowili się wprowadzić do domostwa. Miejsce przerażającego spektaklu zła stało się dziś poniekąd miejscem kultu dla wszystkich zafascynowanych grozą w wymiarze popkulturowym. Dość powiedzieć, że „The Amityville Horror” Jaya Ansona, w której zapisano wspomnienia Lutzów z niemal miesięcznego pobytu w nawiedzonej rezydencji, stała się bestsellerem. I to po publikacji książki sprawą na dobre zajęło się małżeństwo Warrenów.
Taśmy (nie)prawdy i kontrowersje w historii opętań
Para demonologów zawsze podkreślała duchowy wymiar tragedii, natomiast w swoich dochodzeniach korzystali nie tylko z dewocjonaliów, ale również dobrodziejstw techniki. I tak też eksperyment mający udowodnić, że domostwo przy Ocean Avenue 112 jest rzeczywiście przeklęte, opierał się na przeprowadzeniu nocnej sesji spirytystycznej z użyciem przedmiotów przeznaczonych do praktyk religijnych, a całość była rejestrowana na magnetofonie i kamerach. Tyle tylko, że niewiele osób widziało taśmy z zarejestrowaną taśmą. Warrenowie tłumaczyli to tym, że wiele osób jest podatnych na działanie demonicznych sił, stąd też chcąc ograniczyć ryzyko opętań, nie upowszechniali materiałów. Oczywiście taka strategia skutkowała kontrowersjami, słynne małżeństwo miało swoich sympatyków, ale również zajadłych krytyków, którzy nazywali ich oszustami.
Demoniczna dokumentacja – fałsz czy kronika cudów?
Setki ustnych relacji, wspomnienia świadków, krewnych, wreszcie telewizyjne wywiady. Anegdoty. Ale w jaki sposób ocenić prawdziwość dowodów, które przez lata zbierała para demonologów? Warrenowie swoją pracę dokumentowali przy pomocy zdjęć w podczerwieni, mających świadczyć o ingerencji sił nadprzyrodzonych. Tyle tylko, że taka metoda naznaczona jest nie tylko ryzykiem błędu, co możliwą świadomą manipulacją. Bogata dokumentacja odnosząca się do rzekomej ingerencji nieboskich sił mogła być przedmiotem fałszerstwa, na co uwagę zwraca między innymi profesor Steven Novella z Akademii Medycznej w Yale. Naukowcy badający fenomen Warrenów zwracają uwagę, że wytłumaczeniem nocnych nawiedzeń bywają często są tak zwane omamy hipnagogiczne i hipnopompiczne. Kronika cudów może być tak naprawdę bogactwem fałszerzy.
Życie niczym scenariusz na film – legenda w „Obecności”
Znakomita część dowodów zebranych przez Warrenów, w tym między innymi demoniczna Anabelle, najbardziej upiorna lalka świata, czy tablica Ouija, którą wykorzystywano do wywoływania duchów, stanowią eksponaty w Muzeum Okultyzmu Warrenów. I to właśnie artefakty stały się inspiracją do stworzenia cyklu horrorów „Obecność” w reżyserii Jamesa Wana, a także filmu grozy „Zakonnica”. Widowiska bazują na prawdziwych sprawach, choć wiadomo, że popkultura rządzi się swoimi prawami nadając fikcji znamiona autentyzmu.
Historia do rozszyfrowania – mitotwórcze dzieje demonologów
Małżeństwo Warrenów swego czasu uchodziło za wybitnych specjalistów w zakresie demonologii, opętań czy nawiedzeń. Ustalenie prawdy w historii jest trudne, być może niemożliwe. Faktem pozostaje natomiast ich namacalny wpływ na kulturę popularną, która odnosi się do konkretnych zeznań, jak i ducha epoki naznaczonej fascynacją okultyzmem i magią. Bogata dokumentacja nie zawsze wystarczy, aby uwierzyć w to, co wykracza poza rozum. Nie jest to też miejsce, aby rozstrzygać spór na to, co mistyczne i racjonalne. Historia Warrenów żyje jednak w przekazach, a archiwum małżeństwa demonologów zawierać może jeszcze nie jeden sekret do rozszyfrowania.
Horrory z uniwersum „Obecność” możecie zobaczyć na platformie HBO Max, Prime Video PL, player.pl oraz Netflix. Polecamy również książki opowiadające o dziejach i historii małżeństwa Ed i Lorraine Warrenów, które w Polsce ukazują się nakładem Wydawnictwo Replika
