Od najgłębszych czeluści podświadomości po niewyjaśnione fenomeny religijne, tematyka opętań i egzorcyzmów od wieków interesuje ludzkość…
W kinie, wspomniana pierwotna fascynacja przekłada się na jeden z najbardziej przerażających i zarazem intrygujących podgatunków horroru. Nie jest to jedynie źródło dreszczyku emocji; to zwierciadło naszych lęków przed utratą kontroli, przed niewidzialnym złem i przed ostateczną bitwą o duszę. Filmy o egzorcyzmach, często balansujące na granicy teologii, psychologii i czystego terroru, stały się fenomenem kulturowym, nieustannie ewoluującym i dostarczającym widzom zarówno intensywnych wrażeń, jak i materiału do głębokich refleksji.
Premiera filmu „Rytuał” z Alem Pacino, którego premiera nastąpi już 13 czerwca w największych polskich kinach, jest dla nas pretekstem, aby przyjrzeć się najciekawszym horrorom z tego specyficznego nurtu.
Oto nasze redakcyjne zestawienie 10 najlepszych filmów o opętaniach oraz egzorcyzmach.
Nadchodzi nowa epoka grozy: „Rytuał” (2025) – ikona staje do walki
Filmowy świat egzorcyzmów stoi u progu rewolucji, a jej zapowiedzi są wręcz elektryzujące. Mowa oczywiście o nadchodzącym „Rytuale”, którego premiera zaplanowana jest na 13 czerwca 2025 roku, a w którym główną rolę egzorcysty kreuje nikt inny, jak legendarny Al Pacino. To casting, który sam w sobie jest wydarzeniem, obiecującym nie tylko magnetyczną charyzmę, ale i niezrównaną głębię psychologiczną w portretowaniu postaci duchownego mierzącego się z absolutnym złem.
Pacino, ze swoją zdolnością do ukazywania skomplikowanych wewnętrznych rozterek, ma szansę zdefiniować na nowo archetyp egzorcysty, czyniąc mistyczną profesję o wiele bardziej złożoną, niż dotychczas. Czy tak będzie w istocie? Dowiemy się już 13 czerwca.
Nie da się jednak ukryć, że jest to zapowiedź kina, którego twórcy rezygnują z konwencjonalnych efektów na rzecz psychologicznego suspensu i moralnych dylematów. Istnieje przekonanie, że „Rytuał” posiada potencjał, aby otworzyć nowy rozdział w historii filmów o opętaniach, dostarczając zarówno dreszczy emocji, jak i materiału do głębokiej refleksji.
Antologia opętań: TOP 10 filmów grozy o walce dobra ze złem
Warto zastanowić się, jakie filmy już teraz zapisały się w kanonie światowej grozy – oto lista złożona z produkcji, które nie tylko przerażają, ale również wnoszą coś znaczącego do dyskursu o naturze zła, wiary i niewidzialnych zagrożeń.
1. „Egzorcysta” (1973) – fundamentalne dzieło i kamień milowy gatunku
Nie sposób dyskutować o filmach na temat opętań bez ukłonienia się przed „Egzorcystą” Williama Friedkina. Bo to nie tylko horror, to fenomen kulturowy i produkcja, która regularnie pojawia się w czołówkach list najlepszych filmów grozy wszech czasów. Opowieść o opętanej 12-letniej Regan MacNeil i heroicznej walce dwóch księży, ojca Merrina, a także ojca Karrasa, z demonicznym bytem, pozostaje przerażająco aktualna.
„Egzorcysta” zaszokował publiczność swoim brutalnym realizmem i bezkompromisowym przedstawieniem zła, które potrafi spenetrować najbardziej niewinną istotę. Wybitne aktorstwo, mistrzowska reżyseria, scenariusz oparty na bestsellerowej powieści Williama Petera Blatty’ego oraz pionierskie efekty specjalne uczyniły z „Egzorcysty” symbol gatunku i studium ludzkiej bezradności w obliczu niewytłumaczalnego.
Film jest dostępny na platformie Prime Video, a także player.pl
2. „Egzorcysta III” (1990) – psychologiczny koszmar władzy nad umysłem
Często niedoceniany w cieniu swojego ikonicznego poprzednika, „Egzorcysta III”, napisany oraz wyreżyserowany przez samego Williama Petera Blatty’ego, a więc autora literackiego pierwowzoru, to prawdziwy klejnot w koronie gatunku. Film zabiera widzów w podróż z policjantem Kindermanem, który bada serię makabrycznych morderstw, zdających się wskazywać na powrót seryjnego zabójcy Bliźniaka. Śledztwo prowadzi go do szpitala psychiatrycznego i spotkania z tajemniczym pacjentem, który twierdzi, że jest zarówno Bliźniakiem, jak i zmarłym ojcem Karrasem.
„Egzorcysta III” to wyjątkowy horror, który stawia na psychologiczny terror, gęstą, klaustrofobiczną atmosferę i przenikliwe dialogi, zamiast na efekty specjalne. Warto dodać, że filmowa realizacja zawiera jedną z najbardziej wstrząsających i doskonale zrealizowanych scen „jump scare” w historii kina, ale jego prawdziwa siła tkwi w głębokim studium ludzkiego cierpienia, szaleństwa i niepokojącej wizji zła, które nie zawsze jest tym, czym się wydaje.
Film nie jest aktualnie dostępny na platformach streamingowych.
3. „Lament” (2016) – koreańska podróż do chaosu
Horror spirytualistyczny, thriller psychologiczny, gotycka baśń… Prawdziwa perełka azjatyckiego kina grozy, koreański film „Lament” to dzieło, które wykracza poza ramy typowego horroru. Reżyser Hong-jin Na z mistrzostwem łączy elementy kryminału, folkloru, szamanizmu i czystego opętania. Początkowo w filmie koncentrujemy się na śledztwie w małej wiosce dotkniętej serią brutalnych morderstw i tajemniczej choroby, lecz szybko przenosimy się w mroczny świat okultyzmu oraz pradawnych wierzeń.
„Lament” to film o hipnotyzującej, gęstej atmosferze, która narasta z każdą minutą. Hong-jin zręcznie zaciera granice między dobrem a złem, między racjonalnym a nadprzyrodzonym, pozostawiając widza w stanie permanentnego niepokoju. Sceny rytuałów i egzorcyzmów są tutaj przedstawione w niezwykle sugestywny i przerażający sposób, czerpiąc z lokalnych tradycji.
Film jest dostępny na platformie Canal+ Polska, player.pl, a także TVP VOD.
4. „Egzorcyzmy Emily Rose” (2005) – prawda kontra wiara
Opowieść o zatraceniu, potędze demonicznej władzy, szukaniu odkupieniu win… „Egzorcyzmy Emily Rose” to intrygujące podejście do tematu opętania, osadzone w konwencji dramatu sądowego. Oparty na tragicznych losach Anneliese Michel, film ukazuje proces księdza oskarżonego o zaniedbanie, które doprowadziło do śmierci młodej kobiety podczas egzorcyzmów. Narracja w mistrzowski sposób przeplata sceny retrospekcji ukazujące mękę Emily z bieżącą batalią prawną.
„Egzorcyzmy Emily Rose” zmuszają do zadania fundamentalnych pytań o naturę opętania: czy to jest choroba psychiczna, czy prawdziwe, demoniczne nękanie? Jaką rolę odgrywa wiara w obliczu prawa i nauki? To horror, który buduje napięcie nie na gwałtownych straszakach, lecz na psychologicznych dylematach i moralnych rozterkach. Kreacje Laury Linney jako prawniczki i Jennifer Carpenter jako opętanej Emily Rose są niezapomniane, czyniąc ten film nie tylko przerażającym, ale i głęboko refleksyjnym studium cierpienia i przekonań.
Film można obejrzeć na platformie Max, a także Prime Video.
5. „Obecność” (2013) – współczesna klasyka paranormalnego horroru
Chociaż „Obecność” Jamesa Wana nie jest filmem wyłącznie o egzorcyzmach, jej kulminacyjna sekwencja walki z opętaniem jest jednym z najbardziej intensywnych i przerażających momentów w kinie grozy ostatnich lat, definiującym całe uniwersum. Historia, oparta na prawdziwych aktach spraw demonologów Eda i Lorraine Warrenów, przedstawia rodzinę Perronów, która doświadcza przerażających zjawisk paranormalnych w swoim nowym, sielskim domu. Kiedy sytuacja staje się krytyczna, Warrenowie muszą zmierzyć się z potężnym demonem…
„Obecność” to powrót do korzeni klasycznego horroru, czerpiący z atmosfery i subtelności, a nie z epatowania brutalnością. Wan mistrzowsko buduje napięcie poprzez sugestywność, klasyczne techniki filmowe i doskonałe operowanie światłocieniem oraz nastrojową muzyką. Scena egzorcyzmów, choć dynamiczna i brutalna, jest głęboko osadzona w motywie walki o duszę, sprawiając, że film jest nie tylko straszny, ale również emocjonalnie angażujący. To produkcja, który udowodnił, że klasyczne chwyty, w odpowiednich rękach, wciąż potrafią paraliżować lękiem.
Film jest dostępny na platformie Netflix, Prime Video PL, a także player.pl.
6. „Ostatni Egzorcyzm” (2010) – autentyczność i zdrada wiary
W nurcie filmów found footage, „Ostatni Egzorcyzm” wyróżnia się autentycznością i podważaniem granic wiary. Film opowiada historię pastora Cottona Marcusa, który – po latach udawania egzorcystów dla telewizji – decyduje się na ostatni „występ” dla ekipy filmowej, by obnażyć oszustwa. Ironia losu sprawia, że to, co zaczyna się jako cyniczna demaskacja, szybko przeradza się w autentyczny koszmar, gdy pastor styka się z prawdziwym opętaniem w osobie młodej Nell…
Twórcy filmu „Ostatni Egzorcyzm” zręcznie wykorzystują konwencję found footage, aby zwiększyć poczucie realizmu i narastającego niepokoju. Zamiast polegać na efektach specjalnych, buduje napięcie poprzez sugestywność, wiarygodne aktorstwo i powolne, ale nieubłagane zstępowanie w szaleństwo. To inteligentny, przerażający i zaskakująco przemyślany horror, który na długo pozostaje w pamięci, zmuszając do refleksji nad tym, jak cienka jest granica między wiarą, oszustwem a rzeczywistym złem.
Film jest dostępny na platformie Cineman oraz cda.pl
7. „Dziecko Rosemary” (1968) – Paranormalny Koszmar w Mieście
Choć „Dziecko Rosemary” Romana Polańskiego nie jest typowym filmem o egzorcyzmach, to jego przerażające studium paranoi i demonicznego wpływu na niczego niepodejrzewającą kobietę (Mia Farrow) jest fundamentalne dla zrozumienia lęku przed opętaniem. Roman Polański, mistrz suspensu, w 1968 roku zaprosił nas do mrocznego świata nowojorskiego mieszkania, gdzie rzeczywistość miesza się z koszmarnym snem. „Dziecko Rosemary” to nie tylko jeden z najważniejszych horrorów w historii kina, ale również kamień milowy gatunku, który na lata zdefiniował jego konwencje.
„Dziecko Rosemary” subtelnie buduje napięcie, skupiając się na psychologicznej dezintegracji głównej bohaterki, która podejrzewa, że jej sąsiedzi i mąż planują wykorzystać jej nienarodzone dziecko w satanistycznym rytuale. Brak otwartej walki z demonem, a jedynie jego wszechobecna, podskórna presja, czyni ten film jeszcze bardziej niepokojącym. To arcydzieło psychologicznego horroru, które eksploruje lęk przed utratą kontroli nad własnym ciałem i życiem.
Film jest dostępny na platformie SkyShowtime, Prime Video oraz Canal+ Polska.
8. „Stygmaty” (1999) – egzorcyzm wiary i bluźnierstwa
Nieoczywista aura niepokoju, demoniczno-filozoficzny wymiar historii, pytania o naturę zła i wszechrzeczy… „Stygmaty” to wizualnie efektowny i teologicznie intrygujący film, który skupia się na Frankie Paige (Patricia Arquette), młodej ateistce, która niespodziewanie zaczyna cierpieć na stygmaty – rany pojawiające się na ciele Chrystusa. Watykan wysyła księdza Andrew Kierana (Gabriel Byrne), aby zbadał to zjawisko, co prowadzi go do odkrycia starożytnego, zaginionego tekstu ewangelii i konfrontacji z demoniczną siłą, która opanowała Frankie.
„Stygmaty” łączy elementy horroru, thrillera i dramatu religijnego. Stawia pytania o naturę wiary, autentyczność cudu i zagrożenia wynikające z utajonych tajemnic Kościoła. Sceny opętania są intensywne, ale to głębia psychologiczna i teologiczny kontekst czynią „Stygmaty” filmem wartym uwagi, oferującym unikalne spojrzenie na walkę między duchem a materią…
Film można obejrzeć na platformie Prime Video.
9. „Rytuał” (2011) – wiara kontra sceptycyzm w szkołach egzorcyzmu
Oparty na prawdziwych wydarzeniach i książce Matta Baglio, „Rytuał” z 2011 roku, z niezrównanym Anthonym Hopkinsem w roli ojca Lucasa Trevanta, doświadczonego egzorcysty, oraz Colinem O’Donoghue jako sceptycznym seminarzystą Michaelem Kovakiem, oferuje realistyczne spojrzenie na walkę z demonami. Film kładzie nacisk na psychologiczną batalię, wątpliwości wiary i proces, przez który przechodzi seminarzysta, stopniowo konfrontowany z niewytłumaczalnym złem.
„Rytuał” To nie jest typowy, efekciarski horror, ale raczej powolne, narastające studium wiary, sceptycyzmu i przerażającej rzeczywistości demonicznego wpływu. Hopkins jako ojciec Lucas jest hipnotyzujący – jego spokój i rutyna w obliczu niewyobrażalnego zła czynią postać niezapomniana. Film „Rytuał” to intrygujący wstęp do świata egzorcyzmów, stawiający na subtelność i budowanie napięcia poprzez autentyzm.
Film można obejrzeć na platformie Prime Video oraz Rakuten.
10. „Udręczeni” (2009) – rodzinna trauma i paranormalna inwazja
„Udręczeni” to film oparty na rzekomo prawdziwych wydarzeniach, który łączy elementy horroru o nawiedzonym domu z motywem opętania. Rodzina Campbellów przenosi się do nowego domu, by ich chory na raka syn mógł być bliżej szpitala. Szybko okazuje się, że dom ma mroczną przeszłość jako dawne prosektorium, a w jego murach uwięzione są dusze zmarłych, które zaczynają wpływać na mieszkańców, prowadząc do przerażających wizji i stopniowego opętania.
Twórcy „Udręczonych” skutecznie buduje klaustrofobiczną atmosferę i strach, koncentrując się na psychologicznym obciążeniu rodziny, która musi zmierzyć się zarówno z chorobą, jak i z narastającym zagrożeniem paranormalnym. Sceny z opętaniem są intensywne, a film eksploruje, jak trauma i słabość mogą otworzyć drzwi dla sił nadprzyrodzonych. To naprawdę interesujący horror, który dostarcza zarówno dreszczy, jak i refleksji nad więzami rodzinnymi w obliczu niewytłumaczalnego.
Film jest dostępny na platformie cda.
Dlaczego temat egzorcyzmów w kinie nadal nas fascynuje?
Nie da się ukryć, że filmy o opętaniach i egzorcyzmach niezmiennie trzymają widza w uścisku, dotykając pierwotnych lęków związanych z utratą kontroli nad własnym ciałem oraz umysłem, z istnieniem niewidzialnych sił zła oraz z rolą wiary w obliczu niewytłumaczalnego. Od monumentalnego „Egzorcysty” po psychologiczne dramaty i nadchodzący „Rytuał” z Alem Pacino, konwencja ta nieustannie ewoluuje, dostarczając niezapomnianych wrażeń i zmuszając do konfrontacji z tym, co najbardziej przerażające – niewidzialnym wrogiem, który czai się w głębinach naszej świadomości.
